بررسی پایداری عملکرد ارقام گلرنگ (.carthamus tinctorius l) با استفاده از روشهای مختلف پارامتری و ناپارامتری

به منظور بررسی پایداری 15 ژنوتیپ گلرنگ تهیه شده از معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم (ایستگاه سرارود)، آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار، طی 2 سال زراعی 88-87 و 89-88 در 6 محیط در مزرعه تحقیقاتی این معاونت و دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه اجرا شد. ژنوتیپ ها از نظر صفات عملکرد دانه، وزن هزاردانه، تعداد دانه در قوزه، تعداد قوزه در بوته، تعداد شاخه فرعی، ارتفاع، تعداد روز تا شروع گلدهی، تعداد روز تا پایان گلدهی و تعداد روز تا رسیدن مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه واریانس مرکب برای تمامی صفات انجام شد. تفاوت معنی داری برای اکثر صفات مورد اندازه گیری مشاهده شد. مقایسه میانگین عملکرد به روش دانکن در سطح 01/0 نشان داد که بیشترین میانگین های عملکرد مربوط به ژنوتیپ های شماره 3، 11، 4، 14، 2 و 8 در محیط های 1، 2، 3، 4، 5 و 6 بود. از نظر وزن هزاردانه، ژنوتیپ 2، تعداد دانه در قوزه، ژنوتیپ 12، تعداد قوزه در بوته، ژنوتیپ 5، تعداد شاخه فرعی، ژنوتیپ 13، ارتفاع، ژنوتیپ 1، تعداد روز تا شروع گلدهی، ژنوتیپ 15، تعداد روز تا پایان گلدهی، ژنوتیپ 12 و تعداد روز تا رسیدن، ژنوتیپ 1، بیشترین میانگین را داشتند. نتایج تجزیه پایداری با آماره های واریانس محیطی، ضریب تغییرات فنوتیپی، اکووالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا، شاخص برتری، شاخص قابلیت تحمل، شاخص سازگاری هندسی، قابلیت اطمینان عملکرد و ضریب تشخیص به همراه میانگین عملکرد نشان داد که ژنوتیپ های شماره 3، 5 و 14 دارای عملکرد بیشتر از میانگین کل و پایدار می باشند. همچنین نتایج حاصل از تجزیه رگرسیون به روش ابرهارت و راسل، ژنوتیپ های شماره 5، 6 و 13 را به عنوان ژنوتیپ های پایدار و دارای عملکرد بیشتر از میانگین کل معرفی کرد. تجزیه پایداری به روش ammi نشان داد که اثرات ژنوتیپ، محیط و ژنوتیپ × محیط بسیار معنی دار بودند. با تجزیه اثر ژنوتیپ × محیط، مولفه اصلی اول در سطح 01/0 معنی دار شد و 72/76% از مجموع مربعات اثر متقابل، مربوط به این مولفه بود. بر اساس نتایج به دست آمده از این روش، ژنوتیپ شماره 3 دارای پایداری اختصاصی با محیط 1، ژنوتیپ شماره 9 دارای پایداری اختصاصی با محیط 5 و ژنوتیپ شماره 10 دارای پایداری اختصاصی با محیط 6 بود. ژنوتیپ های شماره 1، 12، 14 و 15 دارای پایداری اختصاصی با محیط 2 بودند. ژنوتیپ های 5 و 13 دارای پایداری عمومی بالا برای تمام محیط ها بودند. با محاسبه آماره asv مشخص شد که ژنوتیپ های 4، 5، 6، 13 و 14 برای همه محیط ها پایداری نشان دادند. تجزیه پایداری به روش ناپارامتری نشان داد که ژنوتیپ های 1، 3، 5 و 14 با عملکرد بیشتر از میانگین کل، برای همه محیط ها پایدار بودند. در بین تمامی روش های استفاده شده در این بررسی، ژنوتیپ های شماره 5 و 13، بعنوان ژنوتیپ های پایدار شناسایی شدند. بر اساس نتایج بدست آمده از همبستگی بین روشهای مختلف پارامتری و ناپارامتری، می توان تنها از یکی از پارامترهایی که دارای همبستگی بسیار قوی و مثبت با یکدیگر هستند، استفاده کرد.